Үений үрэвсэл гэж юу вэ?
Үений үрэвсэл нь маш элбэг байдаг. Үнэн хэрэгтээ "артрит" гэж нэгхэн өвчин биш юм. Энэ нь үеэр өвдөх шинжээр илэрдэг олон өвчин эмгэг багтана. Артрит болон түүнтэй холбогдох өвчин 100-аас дээш төрлийн байдаг. Бүх нас хүйсийн хүмүүст артрит байж болно, энэ нь АНУ-ын хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн тэргүүлэх шалтгаан болж байна. 50 гаруй сая насанд хүрэгчид, 300 000 хүүхэд артритын зарим нэг төрлөөр өвдсөн байна. Энэ нь эмэгтэйчүүдийн дунд хамгийн түгээмэл бөгөөд, хүн нас ахих тусам их тохиолддог.
Нийтлэг үрэвслийн шинж тэмдэг нь хавдах, өвдөх, хөшүүн чанар зэрэг болон хөдөлгөөн хязгаарлагдаж эхэлдэг байна.
Шинж тэмдэг нэмэгдэж хасагдаж болно. Мөн хөнгөн, дунд ба хүнд байж болох юм. Жилийн турш өвчтэй байж ч болох юм. Энэ нь өвчний явц болон цаг хугацааны явцад улам газар авч болно. Хүнд үе мөчний архаг өвчин, өдөр тутмын үйл ажиллагааг хийхэд хэцүү, алхах, эсвэл шатаар өгсөх чадваргүй болоход хүргэж болох юм. Үений үрэвсэл байнгын олон өөрчлөлтийг үүсгэдэг.
Эдгээр өөрчлөлтүүд нь үеэр овойх /knobby/ хурууны үе шиг харагдаж байж болох боловч ихэвчлэн өөрчлөлтийг рентген дээр харж болно. Артрит нь мөн зүрх, нүд, уушиг, бөөр болон арьс зэрэгт нөлөөлдөг. Артрит нь өөр өөр төрөлтэй байдаг.
Сөнөрөлт үений үрэвсэл
Osteoarthritis артрит хамгийн түгээмэл төрөл юм. Ясны төгсгөлд байдаг үений зөөлөвч гадаргуу болох мөгөөрсөн эд өөрчлөгдөж яс нь үрэгдэж өвдөлт үүсгэж хаван, хөшүүн чанар үүснэ. Цаг хугацаа өнгөрөх тусам үе хүч алдаж болох бөгөөд өвдөлт нь архаг болдог.
Эрсдэлийн хүчин зүйлд /жишээ нь урд талын чагтан хэлбэрийн холбоосны, эсвэл ACL, үений шингэн/ илүүдэл жин, гэр бүлийн түүх, нас, өмнөх гэмтэл орно.
Остеоартрит илрэх шинж тэмдэг нь хөнгөн болон дунд зэргийн байх үед удирдаж болно. Үүнд
-Бусад үйл ажиллагааг тэнцвэржүүлэх
-Халуун, хүйтэн эмчилгээ ашиглах
-Тогтмол биеийн үйл ажиллагаа
-Эрүүл жингээ барих
-Нэмж үе орчмын булчинг бэхжүүлэх
-Туслах төхөөрөмжүүдийг ашиглах
-Өвдөлт намдаах болон үрэвслийн эсрэг эм авах
-Хэт их давтагдсан хөдөлгөөнөөс зайлсхийх
Остеоартрит идэвхтэй амьдарлын хэв маяг, эрүүл жингээ хадгалах, мөн гэмтэл болон дахин давтагдах хөдөлгөөнөөс зайлсхийх замаар урьдчилан сэргийлж чадна.
Үрэвсэлт үений үрэвсэл
Эрүүл дархлааны систем бол бие махбодийг хамгаалдаг. Энэ нь халдварыг арилгах авч, өвчин эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх дотоод үрэвсэл үүсгэдэг. Гэтэл дархлааны системд алдаа гарч, хяналтгүй үрэвсэл үүсч үе мөч рүү халдаж болзошгүй хамтарсан элэгдэл /awry/ үүсгэдэг, дотоод эрхтэн, нүд, биеийн бусад хэсгийг гэмтээж болно.
Ревматоид артрит болон psoriatic үений үрэвслийн үе мөчний жишээ юм. Судлаачид генетик, байгаль орчны хүчин зүйлсийн хослол биеийн эсэргүүцэл сулруулдаг өвчинд хүргэдэг гэж үздэг. Тамхи татсанаар тодорхой ген нь хүмүүсийг тревматоид артритад хүргэж болох байгаль орчны эрсдэлт хүчин зүйлийн жишээ юм.
Артритын аутоиммун болон үрэвслийн төрөлд эрт оношлогоо, эрчимтэй эмчилгээ чухал ач холбогдолтой юм. Өвчний явцыг удаашруулж багасгах эсвэл бүр үе эвдрэхээс урьдчилан сэргийлэхэд туслах болно. Үүнд өвчний эсрэг antirheumatic эм (DMARDs) гэж нэрлэдэг нэг буюу хэд хэдэн эм хэрэглэх замаар эмчилж болно. Эмчилгээний зорилго нь өвдөлтийг бууруулах үйл ажиллагааг сайжруулах, цаашид эвдрэхээс урьдчилан сэргийлэх явдал юм.
Халдварт үений үрэвсэл
Бактер, вирус, мөөгөнцөр хавсарсан байж болно. Үе мөчний халдвар жишээ нь ихэвчлэн хэрэглэсэн зүү эсвэл шилжүүлэх замаар, цусаар дамжих халдвар Salmonella ба Shigella (хоолны хордлого ба бохирдол), хламид, заг хүйтэн, (бэлгийн замын халдварт өвчин) болон гепатит С байна. Ихэнх тохиолдолд антибиотик эмчилгээг цаг тухайд нь хийвэл халдвар нь тодорхой болох юм. Гэхдээ зарим үед үе мөчний архаг үрэвсэл болох талтай.
Бодисын солилцооны үений үрэвсэл
Бодисын солилцооны алдагдлаас үүдэн цусны сийвэнд шээсний хүчил ихсэх, үений зай завсарт шээсний хүчлийн талстууд буюу уратын давс хуримтлагдсанаас олон үений үрэвсэлт хам шинжээр илэрдэг өвчин. Тулай өвчний үед цус, шээсэнд ч шээсний хүчлийн хэмжээ нэмэгддэг. Шээсний хүчил гэдэг нь пурины солилцооны эцсийн бүтээгдэхүүн юм. Хүний биед шээсний хүчлийг усанд уусамтгай нэгдэл аллантион болгодог хувиргагч уриказ фермент байдаг. Энэ фермент байхгүй болохоор шээсний хүчил талст болон эдэд хуримтлагддаг. Шээсний хүчлийн талстууд үе мөчний талбай зай завсраар шигдэн хуримтлагдаж тухайн үений бүтцийг алдагдуулан мойног болгодог.
Үений үрэвсэл оношлоход нь хамгийн түрүүнд цусны шинжилгээ болон рентген зураг авна. Онош тодорхой бус бол үе мөчний мэргэжилтэн буюу rheumatologist оролцох ёстой. Rheumatologists ихэвчлэн үрэвсэлт артрит, тулай болон бусад нарийн төвөгтэй тохиолдолд байнгын эмчилгээг удирдана. Мөн нүдний эмч dermatologists буюу шүдний эмч зэрэг бусад мэргэжилтнүүдийг эрүүл мэндийн багт оруулж болно.
Үений үрэвслийн эсрэг юу хийж болох вэ?
Эмч өвчтөний хамтын үйл ажиллагаа чухал. Өвчний эсрэг эмчилгээ сонголтуудын талаар суралцах нь өөрийн эрүүл мэнддээ анхаарч, цаг гаргах, жингээ хэвийн хэмжээнд хадгалах нь чухал юм.
“Номиун” эмнэлэг ахлах зэргийн эмч Б.Ундармаа
Үений үрэвсэл нь маш элбэг байдаг. Үнэн хэрэгтээ "артрит" гэж нэгхэн өвчин биш юм. Энэ нь үеэр өвдөх шинжээр илэрдэг олон өвчин эмгэг багтана. Артрит болон түүнтэй холбогдох өвчин 100-аас дээш төрлийн байдаг. Бүх нас хүйсийн хүмүүст артрит байж болно, энэ нь АНУ-ын хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн тэргүүлэх шалтгаан болж байна. 50 гаруй сая насанд хүрэгчид, 300 000 хүүхэд артритын зарим нэг төрлөөр өвдсөн байна. Энэ нь эмэгтэйчүүдийн дунд хамгийн түгээмэл бөгөөд, хүн нас ахих тусам их тохиолддог.
Нийтлэг үрэвслийн шинж тэмдэг нь хавдах, өвдөх, хөшүүн чанар зэрэг болон хөдөлгөөн хязгаарлагдаж эхэлдэг байна.
Шинж тэмдэг нэмэгдэж хасагдаж болно. Мөн хөнгөн, дунд ба хүнд байж болох юм. Жилийн турш өвчтэй байж ч болох юм. Энэ нь өвчний явц болон цаг хугацааны явцад улам газар авч болно. Хүнд үе мөчний архаг өвчин, өдөр тутмын үйл ажиллагааг хийхэд хэцүү, алхах, эсвэл шатаар өгсөх чадваргүй болоход хүргэж болох юм. Үений үрэвсэл байнгын олон өөрчлөлтийг үүсгэдэг.
Эдгээр өөрчлөлтүүд нь үеэр овойх /knobby/ хурууны үе шиг харагдаж байж болох боловч ихэвчлэн өөрчлөлтийг рентген дээр харж болно. Артрит нь мөн зүрх, нүд, уушиг, бөөр болон арьс зэрэгт нөлөөлдөг. Артрит нь өөр өөр төрөлтэй байдаг.
Сөнөрөлт үений үрэвсэл
Osteoarthritis артрит хамгийн түгээмэл төрөл юм. Ясны төгсгөлд байдаг үений зөөлөвч гадаргуу болох мөгөөрсөн эд өөрчлөгдөж яс нь үрэгдэж өвдөлт үүсгэж хаван, хөшүүн чанар үүснэ. Цаг хугацаа өнгөрөх тусам үе хүч алдаж болох бөгөөд өвдөлт нь архаг болдог.
Эрсдэлийн хүчин зүйлд /жишээ нь урд талын чагтан хэлбэрийн холбоосны, эсвэл ACL, үений шингэн/ илүүдэл жин, гэр бүлийн түүх, нас, өмнөх гэмтэл орно.
Остеоартрит илрэх шинж тэмдэг нь хөнгөн болон дунд зэргийн байх үед удирдаж болно. Үүнд
-Бусад үйл ажиллагааг тэнцвэржүүлэх
-Халуун, хүйтэн эмчилгээ ашиглах
-Тогтмол биеийн үйл ажиллагаа
-Эрүүл жингээ барих
-Нэмж үе орчмын булчинг бэхжүүлэх
-Туслах төхөөрөмжүүдийг ашиглах
-Өвдөлт намдаах болон үрэвслийн эсрэг эм авах
-Хэт их давтагдсан хөдөлгөөнөөс зайлсхийх
Остеоартрит идэвхтэй амьдарлын хэв маяг, эрүүл жингээ хадгалах, мөн гэмтэл болон дахин давтагдах хөдөлгөөнөөс зайлсхийх замаар урьдчилан сэргийлж чадна.
Үрэвсэлт үений үрэвсэл
Эрүүл дархлааны систем бол бие махбодийг хамгаалдаг. Энэ нь халдварыг арилгах авч, өвчин эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх дотоод үрэвсэл үүсгэдэг. Гэтэл дархлааны системд алдаа гарч, хяналтгүй үрэвсэл үүсч үе мөч рүү халдаж болзошгүй хамтарсан элэгдэл /awry/ үүсгэдэг, дотоод эрхтэн, нүд, биеийн бусад хэсгийг гэмтээж болно.
Ревматоид артрит болон psoriatic үений үрэвслийн үе мөчний жишээ юм. Судлаачид генетик, байгаль орчны хүчин зүйлсийн хослол биеийн эсэргүүцэл сулруулдаг өвчинд хүргэдэг гэж үздэг. Тамхи татсанаар тодорхой ген нь хүмүүсийг тревматоид артритад хүргэж болох байгаль орчны эрсдэлт хүчин зүйлийн жишээ юм.
Артритын аутоиммун болон үрэвслийн төрөлд эрт оношлогоо, эрчимтэй эмчилгээ чухал ач холбогдолтой юм. Өвчний явцыг удаашруулж багасгах эсвэл бүр үе эвдрэхээс урьдчилан сэргийлэхэд туслах болно. Үүнд өвчний эсрэг antirheumatic эм (DMARDs) гэж нэрлэдэг нэг буюу хэд хэдэн эм хэрэглэх замаар эмчилж болно. Эмчилгээний зорилго нь өвдөлтийг бууруулах үйл ажиллагааг сайжруулах, цаашид эвдрэхээс урьдчилан сэргийлэх явдал юм.
Халдварт үений үрэвсэл
Бактер, вирус, мөөгөнцөр хавсарсан байж болно. Үе мөчний халдвар жишээ нь ихэвчлэн хэрэглэсэн зүү эсвэл шилжүүлэх замаар, цусаар дамжих халдвар Salmonella ба Shigella (хоолны хордлого ба бохирдол), хламид, заг хүйтэн, (бэлгийн замын халдварт өвчин) болон гепатит С байна. Ихэнх тохиолдолд антибиотик эмчилгээг цаг тухайд нь хийвэл халдвар нь тодорхой болох юм. Гэхдээ зарим үед үе мөчний архаг үрэвсэл болох талтай.
Бодисын солилцооны үений үрэвсэл
Бодисын солилцооны алдагдлаас үүдэн цусны сийвэнд шээсний хүчил ихсэх, үений зай завсарт шээсний хүчлийн талстууд буюу уратын давс хуримтлагдсанаас олон үений үрэвсэлт хам шинжээр илэрдэг өвчин. Тулай өвчний үед цус, шээсэнд ч шээсний хүчлийн хэмжээ нэмэгддэг. Шээсний хүчил гэдэг нь пурины солилцооны эцсийн бүтээгдэхүүн юм. Хүний биед шээсний хүчлийг усанд уусамтгай нэгдэл аллантион болгодог хувиргагч уриказ фермент байдаг. Энэ фермент байхгүй болохоор шээсний хүчил талст болон эдэд хуримтлагддаг. Шээсний хүчлийн талстууд үе мөчний талбай зай завсраар шигдэн хуримтлагдаж тухайн үений бүтцийг алдагдуулан мойног болгодог.
Үений үрэвсэл оношлоход нь хамгийн түрүүнд цусны шинжилгээ болон рентген зураг авна. Онош тодорхой бус бол үе мөчний мэргэжилтэн буюу rheumatologist оролцох ёстой. Rheumatologists ихэвчлэн үрэвсэлт артрит, тулай болон бусад нарийн төвөгтэй тохиолдолд байнгын эмчилгээг удирдана. Мөн нүдний эмч dermatologists буюу шүдний эмч зэрэг бусад мэргэжилтнүүдийг эрүүл мэндийн багт оруулж болно.
Үений үрэвслийн эсрэг юу хийж болох вэ?
Эмч өвчтөний хамтын үйл ажиллагаа чухал. Өвчний эсрэг эмчилгээ сонголтуудын талаар суралцах нь өөрийн эрүүл мэнддээ анхаарч, цаг гаргах, жингээ хэвийн хэмжээнд хадгалах нь чухал юм.
“Номиун” эмнэлэг ахлах зэргийн эмч Б.Ундармаа
