Хүний их эмч Б.Буянтогтохын асуудал дэвшүүлсэн нийтлэлийг та бүхэндээ уламжлан хүргэж байна.Манайд эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэх тусламж дэлхийн бусад оронтой харьцуулахад өндөр байдаг. Тэгсэн хэрнээ хэвтэж эмчлүүлэх эрэлт хэрэгцээ, эмнэлгүүдийн ачаалал нийгмийн тулгамдсан асуудал хэвээрээ. 2022 оны жилийн эцсийн статистикаас харахад 1 сая гаруй иргэн хэвтэн эмчлүүлэх тусламж үзүүлсэн бөгөөд 10 000 хүн тутмаас 3000 нь хэвтэн эмчлүүлсэн дүнтэй байгаа нь давхардсан тоогоор нийт иргэдийн гурваны нэгд хүрэх үзүүлэлт юм.
Эдгээр үзүүлэлт манайд өвчний дарамт хэр зэрэг их байгааг илтгэхийн зэрэгцээ шаардлагагүй тохиолдолд ч эмнэлэгт хэвтэж амардаг явдал байдгийг ч давхар илтгэж байна. Монголд орчин цагийн анагаах ухаан хөгжөөд 100 жил гаруй жилийн хугацаа өнгөрчээ. Энэ хугацаанд төр засгаас баримталж ирсэн бодлогын гол зорилт эмнэлгийн орны тоог болон эмчийн тоог нэмэгдүүлэхэд чиглэж байсан нь түүхийн баримтаас хангалттай харагддаг. Магадгүй энэ үеэс иргэдийн дунд эмчилгээ гэдэг нь заавал эмнэлэгт хэвтэж байж үр дүнд хүрдэг гэсэн хэвшмэл ойлголт бий болсон байхыг үгүйсэхгүй юм. Энэ удаагийн нийтлэлд эрүүл мэндийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн 2022 оны үйл ажиллагааны тайлан болон Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвөөс гаргасан 2022 оны Эрүүл мэндийн үзүүлэлтээс ихэнх нотолгоог ашиглалаа. Мөн нэмэлтээр мэдээлэл гаргаж өгсөн, өгөгдлийн боловсруулалт дээр хамтран ажилласан эрхэм нөхдөдөө талархал илэрхийлье. Ингээд эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлсэн тоон үзүүлэлтийн түвшин яагаад өндөр байгаа талаар бодитой тооцоо, мэдээлэлд түшиглэж бичсэн тэмдэглэлээ хүргэж байна.
Эмнэлгийн орны талаар: Өнөөдөр манай улс 1000 хүнд ногдох орны тоогоор дэлхийд тэргүүлж байна. 2022 оны статистикаас харахад улсын хэмжээнд хэвтэн эмчлүүлэх тусламж үйлчилгээнд 29 629 эмнэлгийн ор ашиглаж байгаа бөгөөд сүүлийн 10 жилийн дунджаас 4471-ээр нэмэгдсэн байна. Улсын хэмжээнд орны ашиглалт 63.7 хувьтай гарчээ.
Эмнэлгийн ор хангалттай байгаа нь мэдээж эмнэлэгт хэвтэх боломжийг нэмэгдүүлнэ. Зарим иргэд ор дахиад нэмэх тухай асуудал хөнддөг. Гэтэл өнөөдөр байгаа орны ашиглалт 63.7 хувь байгаа нь эмнэлгийн ор их байгаагийн давхар нотолгоо юм. Эмнэлгийн орны фонд ашиглалт 80 орчим хувь хүрвэл хамгийн зохистой түвшинд байна гэж үздэг. Эмнэлгийн орны ашиглалт сул байх нь байгууллагын ашигт үйл ажиллагаанд шууд нөлөөлдөг. Учир нь хэвтүүлэн эмчлэх тусламж үйлчилгээний нийт өртгийн 40 хувийг эмнэлгийн үйл ажиллагааны шууд бус зардал эзэлдэг байна. 2022 оны эрүүл мэндийн үзүүлэлтээс харахад эмнэлэгт хэвтсэн үзүүлэлтийн түвшин 10 000 эрэгтэй тутамд 2325.5, 10 000 эмэгтэй тутамд 3677.2 ор ногдож байна. Энэ нь 10 хүн тутмын 3 буюу давхардсан тоогоор хүн амын 30 орчим хувь эмнэлэгт хэвтэж тусламж авсан гэсэн үг бөгөөд олон улсын үзүүлэлттэй харьцуулахад 2 дахин өндөр үзүүлэлт юм.
Одоо байгаа орны бүтцийг статистикийн эмхэтгэлээс харахад эмнэлгийн орыг цочмог, цочмогдуу, архаг өвчний үеийн гэсэн байдлаар ангилаагүй, тусламж үйлчилгээний төрөл, тасгаар ангилсан байна. Уг ангиллаас хамгийн их буюу 31.1 хувийг дотрын өвчний үеийн ор эзэлж байна. Дотрын өвчний тусламж үйлчилгээний дийлэнхийг архаг өвчний сэдрэлийг эмчлэхэд ашигладаг гэхэд болно. Цаашид эмнэлгийн орыг эмчилгээний (цочмог), сэргээн засах болон урт хугацааны тусламжийн үеийн гэсэн ангиллаар гарвал илүү ач холбогдолтой болов уу. Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас санхүүжүүлсэн нэхэмжлэл болон хөгжлийн төвийн тоон үзүүлэлтээс харахад нийт орны талаас илүү хувь архаг өвчнийг эмчлэхэд ашиглагдаж байна.
Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас худалдан авч буй тусламжид зарцуулж буй нэг төгрөг тутмын өгөөж буюу ямар тусламж санхүүжүүлэх вэ гэдэг нь мэдээж бодлогын асуудал. Тухайлбал, Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар нэг худалдан авагчийн системд шилжиж тусламж үйлчилгээ худалдан авахдаа оношийн хамраалтай бүлгээр ялгаатай өртгөөр тусламж үйлчилгээ худалдан авах болсон. Жишээ нь, артерийн даралт ихсэх өвчний улмаас хэвтэн эмчлүүлэх тусламжийг өртгийн жингийн хувьд бууруулж, амбулаториор уг тусламж авах бололцоог нэмэгдүүлж өгсөн. Үүний үр дүнд артерийн даралт ихсэх өвчин нь 2013 онд зүрх-судасны тогтолцооны өвчний улмаас хэвтэн эмчлүүлэгчдийн 37.6 хувийг эзэлж байсан бол 2022 онд 27.4 болж буурсан байна. Хэдийгээр үүнд хувийг 10 жилээр тооцож гаргасан боловч гол өөрчлөлт сүүлийн 2 жилд гарсан гэдэгт эргэлзэхгүй байна. 10.2 хувийн бууралт бол маш том өөрчлөлт. Энэ мэтээр бодлогын тохируулга хийх боломж байсаар байна.
Архаг өвчний үеийн гол менежмент бол амбулаторийн тусламж үйлчилгээ байх ёстой. Энэ зорилгыг хангах үүднээс сүүлийн жилүүдэд эрүүл мэндийн даатгалын газраас амбулаторийн тусламж үйлчилгээний нэр төрлийг нэмж, уг үйлчилгээ үзүүлэх эмнэлгийн тоог нэмэгдүүлж өгч байна. Архаг өвчний үеийн тусламж үйлчилгээнд нийт орны 30-35 хувийг байхаар зохицуулж байгаа боловч практик дээр харахад нийт эмнэлгийн орны тал хувийг ашиглаж байна. Дэлхий дахинд архаг өвчний үеийн хэвтүүлэн эмчлэх тусламж үйлчилгээнээс татгалзаж, аль болох амбулаториор үзүүлэх чиглэл баримталж байна. Тиймээс 2000 оны эхнээс Hospital at home буюу өвчнийг гэрийн орчинд эмчлэх, эмчилгээний хяналтыг амбулаториор хийх загвар гаргаад ашиглах боллоо. Одоо энэ загварыг зөвхөн архаг өвчин бус цочмог, цочмогдуу өвчний үеийн эмчилгээний менежмент дээр ашиглаж тодорхой үр дүнгүүд нийтлэгдээд байна. Гол үр дүн нь эмчилгээний өртөг буурах болон эмнэлзүйн сайн үзүүлэлтийг харуулж буй явдал юм. Мэдээж бүх өвчний үед уг аргыг хэрэглэж болохгүй ч эмчилгээний протокол тодорхой, архаг өвчний сэдрэлийн үед энэ загварыг ашиглаж эмчилж болдог байна. Хэвтэн эмчлүүлэх тусламж үйлчилгээ зардал-үр ашгийн хувьд хамгийн муу хувилбар.
Эрүүл мэндийн яамнаас 2022 онд орны дээд хязгаар баталж өгсөн бөгөөд 2027 он хүртэл ор нэмэхгүй гэсэн чиглэл баримталж байгаа билээ. Энэ нь бодлогын чухал алхам юм. Цаашид аль болох нэмэгдүүлэхгүй байх чиглэл баримтлах нь чухал болоод байна.
Сувиллын тухай: Улсын хэмжээнд 95 сувилал үйл ажиллагаа эрхэлж байна. Сувиллын тусламж манай иргэдийн хувьд эмнэлгийн тусламжийн салшгүй хэсэг байсаар иржээ. Түүхэн талаас авч үзвэл 1947 онд Анхдугаар таван жилийн төлөвлөгөөг баталж байхад улсын хэмжээнд рашаан-сувилал-2 (рашаан усны эмчилгээний газар гэж нэрлэдэг байжээ), амралтын газар-4 байсан байна. “Анхдугаар таван жилийн төлөвлөгөө” хэрэгжиж дуусахад буюу 1952 он гэхэд 10 амралтын газар, 6 рашаан сувилалтай болно гэсэн зорилт дэвшүүлсэн байх юм. Энэ үеийн бодлогын зорилтод амралтын газар, хүүхдийн цэцэрлэг, ясли зэргийг эрүүлийг хамгаалах талаар авч хэрэгжүүлэх бодлогын зорилтод хамааруулж өгдөг байжээ. 1971 онд “Гуравдугаар таван жилийн төлөвлөгөө”-ний ардын эрүүлийг хамгаалах зорилтод амралт сувилал болон хөдөлмөрчдийн ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТТАЙ амралтыг хөгжүүлэх гэсэн үг өгүүлбэрээр оруулж өгсөн байна. Улмаар 1977 онд БНМАУ анх удаа Эрүүлийг хамгаалах тухай хуультай болж рашаан-сувиллын эмчилгээ, амралт, тойрон аялал, биеийн тамирын асуудлыг нэг мөр эрүүл мэндийн асуудал болгож томъёолсон байдаг.
Хуулийн заалтуудаас дурдахад “эрүүл мэндийн байдлаар сувилуулах шаардлагатай иргэдэд тогтоосон журмын дагуу рашаан-сувиллын тусламж үзүүлнэ”, “рашаан–сувиллыг БНМАУ-н Сайд Нарын зөвлөлийн зөвшөөрснөөр Эрүүлийг хамгаалах яамтай тохиролцон Монголын Үйлдвэрчний Эвлэлийн Төв Зөвлөл нээж ажиллуулна”, “рашаан-сувиллын газарт сувилуулах өвчний жагсаалт болон ажиллах дүрэм журмыг Эрүүлийг хамгаалах яам болон Монголын Үйлдвэрчний Эвлэлийн Төв Зөвлөл хамтран батална” гэхчлэн хуульчилсан байна.
Харин Монгол Улс ардчилал чөлөөт зах зээлд шилжих үе буюу 1990 оны эхэнд Монголын Үйлдвэрчний эвлэлийн Төв Зөвлөлийн мэдэлд байсан рашаан-сувилал, амралтын газрууд Засгийн газрын шийдвэрээр Хөдөлмөр нийгмийн хамгаалах яаманд шилжсэн. Тухайн үед ажилчны сувилал 40, амралтын газар 18-ийг шилжүүлж байсан байна. МҮЭТЗ-н мэдэлд байх үедээ жилд улсын хэмжээнд нийт ажиллагчдын 15-20 хувь амарч, сувилуулдаг байсан байх юм. Энэ тоог өнөөдрийн хөдөлмөр эрхэлж буй хүнээр тооцвол 180-240 мянган хүн дээрх үйлчилгээг авах байжээ гэж үзэх болохоор байна.
Өнөөдөр Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас зөвхөн эмийн эмчилгээ хийлгэх зорилгоор 527 мянга, Сэргээн засах сувиллаар 91 мянга, Уламжлалт анагаах ухааны тусламж 65 мянга буюу нийлбэр дүнгээр 684 мянган хэвтэн эмчлүүлсэн тохиолдолд 364.8 тэрбум төгрөг зарцуулсан байна. Энэ нь даатгалын сангийн нийт зарцуулсан санхүүжилтийн 20.6 хувь улсын хэмжээнд хэвтэн эмчлүүлсэн тохиолдлын 68 хувийг эзэлж байна. 2022 онд батлагдсан ЭМДҮЗ-н 01 дүгээр тогтоолд 230 болон 250 мянган төгрөгийн өртөгтэй оношийн хамраалтай бүлэг (ОХБ) байдаг бөгөөд уг 2 ОХБ-р нийтдээ 251 мянган тохиолдлын нэхэмжлэлд 55 тэрбум орчим төгрөг олгогдсон байна. 230 мянган төгрөгийн ОХБ-н 91.6 мянган нэхэмжлэл 20 тэрбум, 250 мянган төгрөгийн ОХБ бүхий 159.6 мянган нэхэмжлэлд 35 орчим тэрбум төгрөг олгосон байна. 230 мянган төгрөгийн ОХБ-ийн нэхэмжлэлийн 84 хувийг хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллага, 250 мянган төгрөгийн ОХБ-ийн нэхэмжлэлийн 80 хувийн төрийн болон орон нутгийн өмчит эрүүл мэндийн байгууллагууд нэхэмжилсэн байгаа нь анхаарал татлаа. Өөрөөр хэлбэл дээр үеэс уламжилж ирсэн амралтын үйлчилгээ 230 мянган төгрөгийн өртөгтэй ОХБ-ээр хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллага дээр, харин сувиллын үйлчилгээ төрийн болон орон нутгийн өмчит эрүүл мэндийн байгууллага дээр 250 мянган төгрөгийн ОХБ-ээр дамжиж хэрэгжээд байгаа юм биш биз дээ гэсэн хардлага өөрийн эрхгүй төрж байна.
Ер нь манай улсын эмчлэн эрүүлжүүлэх зорилтууд бүхэлдээ хэвтэн эмчлүүлэх чиглэлийг баримталж ирсэн нь анхдугаар таван жилийн төлөвлөгөөнөөс эхлээд анхны Иргэний эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулиас хүртэл харагддаг. Таван жилүүдийн төлөвлөгөөг харахад зорилтын цөм хэсэг нь “хэвтэн эмчлүүлэх орыг өмнөх таван жилээс төдөн хувиар өсгөсөн” гэсэн байдаг. Иргэний эрүүл мэндийн даатгал анхлан батлахдаа даатгалаас олгох санхүүжилтийг хэвтэн эмчлүүлэх тусламж үйлчилгээнд олгоно гэж заасан байдаг. Санхүүжилт тусламж үйлчилгээний хэрэгцээ шаардлага гэхээсээ илүүтэй байгууллагаа дагаад байна уу даа гэж бодогдохоор байгаа биз? Өөрөөр хэлбэл, “Байгууллага байгаа учраас түүнд зориулсан санхүүжилтийн механизмыг бий болгоод байна” гэсэн гэж ойлгож болохоор байгаа юм.
Тухайн байгууллагыг оршин тогтнуулахын тулд санхүүжилтийн механизм үүсгэх учиргүй. Сувилал гэдэг нь тусламж үйлчилгээний төрөл үү эсвэл байгууллагуудын үйл ажиллагааны чиглэл үү. Энэ асуултад тодорхой хариулт шаардлагатай болж байна. Эрүүл мэндийн тухай хуулийн байгууллагын төрөл дотор “сувилал” гэж байх бөгөөд үйл ажиллагааны чиглэл нь сэргээн засах, уламжлалт анагаах ухааны тусламж үзүүлнэ гэж заасан байдаг. Эндээс сувилал бол сэргээн засах эмнэлэг юм, сувилал нь уламжлалт анагаах ухааны эмнэлэг юм гэсэн ойлголт шууд төрнө. Энд нэр дурдагдсан уламжлалт анагаах ухааны тусламж нь бие даасан онол арга зүй, эмчилгээний арга, аргачлалтай тусдаа шинжлэх ухаан. Эрүүл мэндийн тухай хуульд байгаа сувиллын хуулийн томъёоллуудыг эргэж харах цаг нэгэнт иржээ. Сувиллын тодорхойгүй байдал эмнэлэгт хэвтэлтийг нэмэгдүүлэх нэг хүчин зүйл гэж үзэж болохоор нөхцөл үүсчихээд байна. Үүнд онцгой анхаарч, олон улсын жишиг арга барилуудтай хөл нийлж хөгжих ёстой.
Шаардлагагүй тохиолдолд эмнэлэгт хэвтэх “үзэгдэл”-ийн талаар: Иргэд аливаа өвчин эмгэгийг даван туулахдаа юуны түрүүнд эмнэлэгт хэвтэх боломжийг эрэлхийлдэг. Энэ манай иргэдийн сэтгэл зүйн онцлог бололтой. Өөрөөр хэлбэл эмнэлэгт хэвтэх сонирхол ихтэй. Иргэдийн хүслийг гүйцэлдүүлэх боломж эмнэлгийн орны хүртээмжтэй байдал, танил тал гээд явдаг хүн байтугай бүлэг бий болчихсон. Зарим иргэд гэрээр эмчлэх нь эмнэлэгт хэвтсэнээс зардал ихтэй гэж үзээд эмнэлэгт хэвтэхийг илүүд үзддэгээ ч нуулгүй хэлдэг тохиолдол бий. Монгол Улсын эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний хэрэглээ болон санхүүгийн хамаарлын судалгаагаар (ДЭМБ хийсэн) нийт хүн амыг санхүүгийн сүйрэлд оруулахуйц эрүүл мэндийн төлбөрийн ихэнхийг хэвтэн эмчлүүлэх тусламж үйлчилгээ, түүний дараа эмийн зардал эзэлж байна гэсэн дүгнэлт гарсан. Эрүүл мэндийн үзүүлэлтээс харахад хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагуудад хэвтэн эмчлүүлэгчийн тоо 242 мянгад хүрсэн (2022 он ЭМХТ) байхад Эрүүл мэндийн даатгалын газарт дээрх байгууллагуудаас 292 мянган нэхэмжлэл илгээсэн байна. Ортой хувийн хэвшлийн бүх эмнэлэг даатгалын газартай гэрээ байгуулаагүй байхад ийм зөрүү гарч байгаа нь 2022 онд 1 саяас хавьгүй илүү тооны иргэн хэвтэн эмчлэх тусламж авсан гэж үзэж болохоор байна. Эндээс “Хувийн хэвшлийн зарим эмнэлэг хэвтэн эмчлүүлсэн тохиолдлоо Эрүүл мэндийн хөгжлийн төв рүү мэдээлэхгүй байна уу” гэсэн хардлага төрж байна. Өөрөөр хэлбэл, иргэдийн хэвтэж эмчлүүлэх сонирхолд хувийн хэвшлийн эмнэлгүүд тодорхой хэмжээгээр нөлөөлж байна гэж үзэж болохоор байгаа биз?
Дараагийн томоохон асуудал нь шаардлагагүй тохиолдолд эмнэлэгт хэвтсэн тоон үзүүлэлтийн өсөлтийн шалтгаан бол хөдөлмөрийн чадвар алдсанаа тогтоолгосон иргэдийг заавал эмнэлэгт хэвтсэн байх гэсэн шаардлага тавьдаг явдал. Манай улсад хөдөлмөрийн чадвар алдалтын зэрэг тогтоолгосон 110 мянга гаруй иргэд бий. Иргэдийн хувьд хөдөлмөрийн чадвар алдсан актын хугацааг сунгуулах асуудал ихээхэн чирэгдэл дагуулдаг. Сунгуулахаар очиход эмнэлэгийн хөдөлмөрийн магадлах комиссын тавьдаг шаардлагын нэг нь эмнэлэгт хэвтэн байх тухай. Сунгуулахын тулд заавал эмнэлэгт хэвтэнэ. Мэдээж гарцаагүй хэвтэн эмчлүүлэх шаардлагатай иргэд байгааг үгүйсгэхгүй болов ч хүн бүрийгэмнэлэгт хэвтсэн байх гэдэг албан бус зөвлөмж нь шаардлагагүй тохиолдолд эмнэлэгт хэвтэх явдлыг өдөөх шалтгаануудын нэг гарцаагүй мөн. Энэ тохиолдолд нэгэнт онош тодорхой тул амбулаториор хянах давтамж зэргийг түлхүү зөвлөх нь уг гажуудлыг арилгахад илүү чухал ач холбогдолтой.
Анхан шатны тусламжийг чадавхжуулах талаар: Дэлхийн Эрүүл Мэндийн байгууллагаас (ДЭМБ) хийсэн Монгол Улсын эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний хэрэглээ болон санхүүгийн хамаарлын судалгаагаар (2009-2018 он) анхан шатны эрүүл мэндийн байгууллагын хаалга барих үйлчилгээг бэхжүүлснээр өндөр орлоготой хүн амын бүлгүүдийн сүйрлийн зардлын түвшинг бууруулж, эрүүл мэндийн салбарын үр ашгийг сайжруулах болно гэж дүгнэсэн байна. ДЭМБ Дэлхийн банкны өрхийн орлогын ангиллаар уг судалгааг хийсэн байдаг.
Анхан шатны тусламж үйлчилгээ сайжрах тутамд эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэх тоон үзүүлэлт буурах ёстой. Олон улсад Ambulatory care Sensitive conditions (ACSC) гэсэн нэр томъёо байдаг. Энгийнээр тайлбарлавал заавал эмнэлэгт хэвтүүлэхгүйгээр хянаад явах боломжтой өвчин эмгэгүүд гэж ойлгож болно. Тухайлбал ACSC-н жагсаалтад орж болох өвчин эмгэгийн эмнэлэгт хэвтэлтийн хувиар анхан шатны эрүүл мэндийн үйл ажиллагааг үнэлж болдог байна. Үүнд анхдагч даралт ихсэлт, чихрийн шижин, уушгины архаг бөглөрөлт өвчин, уушгины багтраа гэх зэрэг өвчнүүд ордог байна. 2022 оны нийт хэвтэн эмчлүүлсэн 1,005,913 тохиолдлоос ACSC хамаарч болох 23 оношоор эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлсэн тохиолдлын хувийг гаргахад 20 хувьтай гарч байна. Өөрөөр хэлбэл эдгээр бүлэг 23 онош бүхий 203 мянга гаруй хэвтэж эмчлүүлсэн тохиолдлыг амбулаториор хянах боломжтой байжээ гэсэн үг юм.
Сүүлийн жилүүдэд анхан шатны тусламж үйлчилгээнд зарцуулж байгаа зардлыг ойр ойрхон хоёр ч удаа нэмлээ. Цаашид ч нэмэх бодлого баримтална гэдгээ салбар хариуцаж байгаа сайд илэрхийлээд байгаа юм. Гэхдээ санхүүжилтийн нэмэгдэл нь заавал үр дүн дагуулах ёстой. Тэр үр дүнг хэмжих учиртай.
Хэвтэн эмчлүүлэх тусламж их байгаагийн нэг шалтгаан бол анхан шатны тусламж үйлчилгээтэй холбоотой асуудал юм. Иймээс эхлээд анхан шатны тусламжид юуг оруулах, түүнийг ямар шалгуур үзүүлэлтээр хэмжих вэ гэдгээ зөв тодорхойлох нь хамгийн чухал болоод байна. Нэг иргэнээр тооцсон санхүүжилтийн шалгуур гэж 14 үзүүлэлт тавьсан боловч сүүлдээ улстөржүүлэн улмаар эсэргүүцэлтэй тулгарч замхарсан. Угтаа чанартай, үр дүнтэй тусламж үзүүлж байна уу үгүй юу гэсэн л шалгуур байсан. Шалгуургүйгээр өгөх шийдвэр бол байгууллагаа харж үзээд иргэдээ хаяж байгаа л гэсэн үг. Сайжруулахын тулд хэмжих ёстой, хэмжихийн тулд шалгуур байх ёстой гэсэн энгийн логик.
Олон улсад эрүүл мэндийн санхүүжилтийн зарцуулалтыг шатлал хоорондох зохистой харьцааг энгийн гурвалжин дүрсээр харуулсан байдаг.
Зураг дээр байгаа доошоо харсан гурвалжин угтаа дээшээ харуулах нь бодлогын зорилт боловч анхан шатны тусламж үзүүлэгч байгууллагууд даалгавраа хэрхэн биелүүлэхээс хамаарах учиртай. Тэр нь хэвтэн эмчлүүлэх тусламжийн тухай асуудал яригдаж байгаа үед архаг өвчнийг сэдрээхгүй хянах, сэдрэлийн үед амбулаториор эмчлэх явдал юм. Тэгэхгүйгээр архаг өвчний сэдрэл бүрийг лавлагаа шат рүү явуулаад байвал уг гурвалжны суурь эргэх асуудал яригдах учиргүй юм. Нэг тусламж үйлчилгээнд хоёр удаа төлбөл, зардлын үр ашиг утгаа алдах болно. Хүчтэй анхан шатны тусламж үйлчилгээгээр дамжуулан бүх нийтийн эрүүл мэндийн хамралтад хүрнэ гэсэн зорилтын нэг агуулга нь үүнтэй давхцаж байгаа юм. Гурвалжин дүрсний суурийг улс төрийн шийдлээр хүчээр эргүүлж болох боловч анхан шатны байгууллагууд өөрт ногдох үүргээ бүрэн биелүүлж чадах эсэх нь асуудлын гол байгаа юм. Нийт санхүүжилтэд эзлэх анхан шатны тусламжийн санхүүжилтийг 50 хувь хүргэлээ гэж бодоход лавлагаа шатны тусламжид багадаа 30 хувийн хомсдол үүснэ. Анхан шатны тусламж, амбулаторийн тусламж сайжирч байж хэвтэн эмчлүүлэх тусламжийн түвшин буурахаар байна гэдгийг дахин сануулснаар энэ удаагийн нийтлэлээ завсарлая.
