Судлаачид томуугийн эсрэг вакцин хийлгэсэн болон вакцинд хамрагдаагүй 935887 хос өвчтөнд дүн шинжилгээ хийжээ. Өгөгдөл нь 2009 оны есдүгээр сарын 1-нээс 2019 оны наймдугаар сарын 31 хүртэлх хугацааг хамарсан. Өвчтөнүүд зургаан жилийн хугацаанд сэтгэцийн хомсдолд өртөөгүй бөгөөд хяналтын эхэнд 65-аас дээш настай байсан (дундаж нас 73.7). Түүврийн 56.9 хувь нь эмэгтэйчүүд байсан бөгөөд хяналтын дундаж хугацаа 46 сар байсан. Хяналтын явцад томуугийн эсрэг вакцин хийлгэсэн хүмүүсийн 5.1 хувь (47889), вакцин хийлгээгүй өвчтөнүүдийн 8.5 хувь ( 79630) нь альцгеймерийн өвчин туссан байна.

 

Томуугийн эсрэг дор хаяж нэг вакцин хийлгэсэн сэтгэцийн хомсдол, танин мэдэхүйн сулрал, тархины эмгэггүй өндөр настай хүмүүс вакцин хийлгээгүй үе тэнгийнхнээсээ дөрвөн жилийн дотор альцгеймерийн өвчнөөр өвчлөх магадлал 40 хувиар бага болохыг эрдэмтэд тогтоожээ. Вакцинжуулалтын үр нөлөө нь хоёрдогч байж болно. Өөрөөр хэлбэл, мэдрэлийн эдийг халдвараас хамгаалснаар альцгеймерийн өвчнөөс хамгаална. Томуугийн үед төв мэдрэлийн систем (ТМС)-д вирус шууд нэвтэрч, илэрхий үрэвсэл өгөхгүй ч мэдрэлийн гэмтэл үүсгэдэг байна. Хүнд хэлбэрийн халдвар авах эрсдэл өндөр байдаг 65 ба түүнээс дээш насны өвчтөнүүдэд хүндрэл нь аюултай байдаг.

 

Томуугийн халдвар ба альцгеймерийн өвчний эрсдэлийн хоорондын хамаарлыг хулганад хийсэн судалгаагаар мэдрэлийн системийг тусгайлан чиглүүлдэггүй томуугийн омгийн зэрлэг мэрэгч амьтдын захын халдвар нь микроглия (төв мэдрэлийн эсийн дархлааны эсүүд) хэт их идэвхжилийг үүсгэдэг болохыг харуулж байна. Томуугийн эсрэг вакцинжуулалтын сэтгэцийн эмгэгийн эрсдэлд үзүүлэх нөлөөллийн үндэс болох өөр нэг томуугийн өвөрмөц механизм нь өвчний үед хуримтлагддаг эмгэг төрүүлэгч уургууд болох томуугийн уураг ба бета-амилоидуудын хоорондох эпитопуудын (дархлааны системээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн хэсгүүд) ижил төстэй байдал юм.

 

Бусад судалгаанаас үзэхэд альцгеймерийн өвчний эрсдэл, хөгжил нь дархлааны тогтолцооны үйл ажиллагаанаас хамаардаг болохыг харуулж байна. Тиймээс төрөл бүрийн бичил биетүүд болон халдварт өвчнүүд ялангуяа, ахмад настнуудын дунд амьсгалын замын томуу, уушгины хатгалгаа, герпес халдвар, архаг пародонтит, шээсний замын халдвар, ходоод гэдэсний халдвар, сепсис, тэр байтугай COVID-19-ийн эрсдэлийг нэмэгдүүлж, танин мэдэхүйн бууралтыг түргэсгэдэг. Тиймээс халдвараас урьдчилан сэргийлэх, тэр дундаа вакцинжуулалт нь сэтгэцийн хомсдолоос урьдчилан сэргийлэх хамгийн найдвартай аргуудын нэг гэж тооцогддог. Тухайлбал, татран, сахуу, хөхүүл ханиалга, полиомиелит, сүрьеэ, заамал хавтан, томуугийн эсрэг вакцин нь эрсдэлийг бууруулдаг нь батлагдсан.

 

Төрөлхийн дархлааны тогтолцоонд удаан хугацааны, томуугийн өвөрмөц бус өөрчлөлтүүд нь альцгеймерийн өвчнөөр өвчлөх эрсдэлд томуугийн эсрэг вакцинжуулалтын илэрхий нөлөөллийн суурь болох механизмын өөр нэг ангиллыг төлөөлдөг. Зарим вакцин тэр дундаа томуугийн эсрэг вакцинууд нь төрөлхийн дархлааны эсүүдийг удаан хугацаанд дахин программчлах замаар өвөрмөц бус хамгаалалтын нөлөөтэй байдаг. Үүнийг "сургасан дархлаа" гэж нэрлэдэг. Үүний үр дүнд микроглиагийн идэвхжил нэмэгдэж, мэдрэлийн эдийг эмгэг төрүүлэгч бета-амилоид уургийн хуримтлалаас үр дүнтэй цэвэрлэж чаддаг. Сүрьеэгийн өвчлөл багатай орнуудад ч сүрьеэгийн вакцин нь альцгеймерийн өвчний эрсдэлийг бууруулдаг нь энэ механизмыг баталж байна.

 

Альцгеймерийн өвчин буюу хөгшрөлтийн зөнөгрөл нь төв мэдрэлийн тогтолцооны эдгэршгүй өвчин. Мэдрэлийн эсийн доройтол өөрөөр хэлбэл, мэдрэлийн эсийн үхлээр тодорхойлогддог. Ихэнх тохиолдолд өндөр настан (65-аас дээш насны) өвчтөнүүд ой санамж, сэтгэхүй, зан үйл, танин мэдэхүйн үйл ажиллагааны ноцтой бууралттай байдаг. Биеийн амин чухал үйл ажиллагаа аажмаар зөрчигдөж, үхэлд хүргэдэг. Зөвхөн АНУ-д энэ өвчлөл зургаан саяд хүрч байгаа. Хүн амын ерөнхий хөгшрөлтөөс шалтгаалж дэлхий даяар өвчлөгсдийн тоо нэмэгдсээр байна. Өнөөг хүртэл өвчний яг тодорхой шалтгаан тодорхойгүй байгаа ч энэ нь мэдрэлийн эсийн үхэлд хүргэдэг бета-амилоид товрууны хуримтлалтай холбоотой юм.

 

Одоогоор альцгеймерийн өвчнийг эмчлэх үр дүнтэй арга байхгүй ч олон хүн энэ өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх боломжтойг харуулсан судалгаа нэмэгдсээр байна. Мэдрэлийн доройтол ойртож байгааг илтгэж болох танин мэдэхүйн хөнгөн өөрчлөлтийг эмнэлгийн арга хэмжээ авснаар цаашдын эмгэгийг зогсоож чадна гэдгийг харуулсан. Цаашилбал ирээдүйн эмийн боломжит зорилт болох өвчинг өдөөх механизмын талаарх нотолгоо улам бүр нэмэгдсээр байна. Тухайлбал, Манчестерийн их сургуулийн эрдэмтэд альцгеймерийн өвчний үед тархины судаснуудад өөрчлөлт орж, тархины цусны урсгалыг бууруулдаг болохыг тогтоожээ. Судлаачид энэ үйл явц болон үүнтэй холбоотой санах ойн алдагдлаас урьдчилан сэргийлэх боломжтой эмийг хайж олохоор төлөвлөж байна.