“The Guardian” сайт Монгол Улсын хорт хавдрын өвчлөл болон үүнтэй тэмцэхийн тулд ямар арга хэмжээ авч байгаа талаар нийтэлснийг орчуулж хүргэе.
ДЭМБ-ын мэдээлснээр хорт хавдрын нас баралтын бууруулахаар явуулж буй Монгол Улсын амбицтай төсөл хүн амынх нь 40 хувьд хүржээ.
Хорт хавдрын нас баралт хамгийн өндөр байдаг тус улсад урьдчилсан оношилгооны аян эхлээд хоёр жил өнгөрсөн байна. Энэ хугацаанд иргэдийнх нь тал гаруй хувь нь халдварт бус өвчин, ялангуяа хорт хавдрын оношилгоонд орсон юм.
БНХАУ, ОХУ-ын дунд оршдог хүн ам цөөнтэй Монголд хорт хавдрын нас баралт хамгийн өндөр байдаг. Дэлхийн дунджаар 100 мянган хүн тутмын 111 нь хорт хавдраар нас бардаг бол Монголд энэ тоо 194 хүрдэг байна.
Монгол эрчүүд хорт хавдраар нас барах магадлал дэлхийн дунджаас бараг хоёр дахин их байдаг юм.
Үндэсний Хорт Хавдар Судлалын Төвийн захирал Н.Эрдэнэхүү “Хорт хавдрын тохиолдлын тоогоор харвал Монгол дэлхийд 60-д ордог” хэмээв. Түүний үзэж буйгаар нас баралт маш өндөр байгаа нь оношилгоотой холбоотой.
Тэрбээр “Монголд ихэнхдээ хорт хавдар нь хожуу үе шатандаа орсон үедээ оношлогддог тул прогноз муу байдаг” хэмээв.
Мөн Монголын газар зүй, хүн ам зүйн онцлог үүнд нөлөөлдөг. Учир нь монголчуудын 30 гаруй хувь нь эрүүл мэндийн байгууламжаас хол, алслагдсан газар нүүдэлчин амьдралаар амьдардаг юм.
Нийслэл Улаанбаатараас гадна амьдардаг хүмүүс урьдчилсан оношилгоонд орох боломжтой гэдгээ мэддэггүй учраас хамрагдахгүй тохиолдол бий.
Монголын хоёр дахь том хот болох Эрдэнэтийн оршин суугч Л.Хувасүрэн 2019 онд хөхний хорд хавдраар оношлогдохоосоо өмнө маммограмм гэх шинжилгээний талаар огт сонсож байгаагүй юм.
Тэрбээр “Би хөхний хорт хавдар гэж байдгийг мэдээгүй” гэж хэлэв.
Монголд хөхний үзлэгийг 2012 оноос хойш эмэгтэйчүүдийн эрүүл мэндийн үзлэгийн нэгэн хэсэг болгосон байдаг. Гэвч 48 настай түүнд хэзээ ч хөхний үзлэг хийж байгаагүй байна.
Хорт хавдрын төвд эрт илрүүлгийн албаны даргаар ажиллаж буй Т.Ундармаа “Орон нутаг дахь эмч нар нийгмийн эрүүл мэндийг эн тэргүүний асуудал болгодоггүй. Олон нийтэд урьдчилсан сэргийлэх арга хэмжээний талаар мэдээлэл хүргэхээс илүүтэйгээр илэрсэн өвчнийг эмчлэхийг оролддог” гэжээ.
Монголын Үндэсний Хавдрын Зөвлөлийн захирал Б.Цэцэгсайханы хэлснээр хорт хавдраар оношлогдсон монголчуудын 50-60 хувь нь нийслэлээс гадна амьдардаг байна.
Хэдийгээр зарим төв эмнэлгүүд химийн эмчилгээ хийж эхэлсэн ч зөвхөн Улаанбаатарт биопси авах ажилбар, хэвтэн эмчлүүлэх боломжтой.
Хэнтий аймгийн малчин 35 настай Нэргүй “Эхнэр маань ноолуур самнадаг улиралд оношлогдсон нь нэг талаараа азтай явдал. Ямааныхаа ноолуурыг худалдаад түүний эмчилгээний төлбөрт ашиглаж чадсан” хэмээсэн юм.
Монголд хэвтэн эмчлүүлэх эмчилгээг үнэ төлбөргүй хийдэг ч зарим эмийг өвчтөнүүд өөрсдөө худалдан авдаг. Нэргүйн эхнэр Т.Тунгалаг гурван сарын өмнө умайн хүзүүний хорт хавдраар оношлогдсон, тэд зам болон эмийн зардалд хэдийн 10 гаруй сая төгрөг зарцуулсан байна. Зам, эмийн зардал нь тэдний жилдээ амьжиргаандаа зарцуулдаг мөнгөнөөс давжээ.
Нэргүй “Ямааны ноолуурыг жилдээ ганц удаа самнадаг. Ер нь мөнгөө бид гурван хүүхдийнхээ сургуулийн хэрэгсэлд зарцуулдаг юм. Гэвч энэ жил тэдэнд хичээлийн хэрэгсэл авч өгч чадахгүй нь. Энэ удаагийн эмчилгээ үр дүнтэй болоосой гэж найдаж байна. Хэрвээ үр дүн үзүүлэхгүй бол дараагийн эмчилгээний төлбөрийг хэрхэн олохоо мэдэхгүй байна” гэсэн юм.
2020 онд Лхагвасүрэнг эдгэрсэн гэж байсан ч 2023 оны сүүлчээр хорт хавдар дахин илэрч, дотор эрхтнүүдэд нь тархсан байжээ. Тэр энэ жилийг дуустал Улаанбаатарт эмчлүүлнэ.
Лхагвасүрэн “Эм худалдаж авах мөнгө олох аргаа бараад байна. Нөхөр бид хоёр өмнөх эмчилгээнүүдийн өрийг одоо хүртэл төлж байгаа. Нэмж зээл авъя гэсэн ч боломжгүй” хэмээжээ.
Т.Тунгалагийн адилаар Лхагвасүрэн хорт хавдрын зөвлөлөөр дамжуулан боломжийн үнэтэй амьдрах байр олсон байна. Энэ нь Улаанбаатарт олон сарын турш эмчлүүлэх Лхагвасүрэнд ихээхэн тус болсон юм.
Эрт илрүүлгийн шинжилгээ нь наснаас хамааран зургаан өөр төрлийн шинжилгээний багцтай. Н.Эрдэнэхүү эрт илрүүлэг явуулсан нь хавдрын оношилгоог ялангуяа хожуу үедээ их илэрдэг ходоодны хавдрын оношилгоог нэмэгдүүлсэн гэж хэлэв.
Гэвч тэрбээр энэ аян нь урт хугацааны шийдэл гэхээсээ илүү түр зуураа аргацаасан явдал гэж эмээж байгаа юм. “Эрсдэлт бүлгийн бус залуу хүмүүст их хэмжээний нөөц зарцуулж байна” гэж тэр хэллээ.
Н.Эрдэнэхүү урт хугацааны үндэсний стратеги, илрүүлгийн ажилд хөрөнгө оруулахыг хүсэж буй. Лхагвасүрэн “Эрт илрүүлэг маш чухал, би өмнө нь энэ талаар мэддэг ч байсан болоосой гэж хүсэж байна” хэмээв.
Түүнийг оношлогдсоноос хойш эгч, найзууд нь шинжилгээнд хамрагдаж эхэлжээ. Харин Нэргүй “Миний эхнэр л мэдэх зүйл байна даа” хэмээн эрт илрүүлгийн талаар огт сонсож байгаагүй гэсэн юм.
Эх сурвалж: The Guardian
