Бидний өдөр тутам хэрэглэдэг давс маань натри, хлор гэсэн химийн хоёр элементээс бүтдэг. Үүнээс натри нь бие махбодын давс, усны солилцоог тэнцвэржүүлж, эрхтэн системийн эсийн гадна болон дотор шилжин оршиж байдаг.
Дунджаар 70 кг жинтэй хүн байлаа гэж бодоход 50 грамм натри, 15 литр орчим ус бие махбодын эсийн гадна оршдог. Энэ нь нийт биед агуулах натрийн 90 хувь нь гэсэн үг. Үлдсэн 10 хувь нь эсийн дотор оршдог. Хэвийн үед бөөр хүний биед байх давсны хэмжээг зохицуулж байдаг. Хэрэв биед илүүдэл давс орж ирвэл бөөрний ялгаруулах сувгаар биеэс давсыг шээсээр дамжуулан гадагшлуулдаг.
Хүний биед илүүдэл хэмжээтэй давс хоол хүнсээр байнга орж ирэх үед бөөрөнд байх нэг сая орчим хялгаснаас нарийхан бичил судсууд ачааллаа даахаа больж, эцэстээ давсыг гадагш хөөн гаргах чадваргүй болдог.
Үүний улмаас эсийн гадна орших цусан дахь натрийн хэмжээ 50 граммаас ихэсдэг байна. Насанд хүрсэн Монгол хүний хоногийн дундаж давсны хэрэглээ 7.1 гр. Харин Улаанбаатарчуудын давсны хэрэглээ судлаачийн дүгнэснээр дээрх зөвлөмж хэмжээнээс хоёр дахин их буюу 11,7 гр, зарим аймагт гурав дахин их буюу 15,4 гр байгаа бөгөөд нийт хүн амын 83 орчим хувь нь 5 граммаас их давс хэрэглэж байгаа гэсэн судалгаа гарчээ.
Хүйсээр нь авч үзвэл Монгол эрэгтэй хүн хоногт 11.6гр, эмэгтэй хүн хоногт 10.5 гр давс хэрэглэдэг болохыг тогтоожээ. Давсныхаа 46.2 хувийг цай, 33.5 хувийг хоолноос авдаг байна. Монгол Улс цусны даралтаараа Азийн 35 орны хэмжээнд нэгдүгээрт ордог байна. Энэ нь гурван хүн тутмын нэг нь цусны даралттай гэсэн үг. Иргэд даралт ихэслээ гээд эм уугаад яваад байдаг. Гэтэл тэрнийхээ оронд өдөр тутам хэрэглэдэг давсны хэрэглээгээ бууруулах хэрэгтэй.
Энэ нь хамгийн үр дүнтэй, эдийн засагт хэмнэлттэй аргын нэг байж болох юм. Эрдэс давс нь бие махбодын дотоод орчны найрлага ба усыг тогтмол барьж байдаг. Цусанд ууссан зарим эрдэс давс нь нvvрсхvчлийн хийг эдээс уушгинд очиход нөлөөлдөг. Цус бvлэгнэхэд кальцийн давс заавал шаардагдана. Ясны эдийн эс хоорондын бодисын дийлэнх нь эрдэс давснаас тогтоно.
Бvх эс, эдэд болох бодисын солилцооны нарийн vйл явцад эрдэс давс оролцоно. Хvний биед шаардлагатай ихэнх эрдэс давс хоол хvнсний найрлагад хvрэлцээтэй байдаг. Гагцхvv натри хлор дутагдалтай байдаг учир хоолонд давс нэмж хэрэглэдэг.
Бие организмынхаа давсны энэхүү хэрэглээг хангахад бидэнд ердөө өдөрт нэг цайны халбага давс л хангалттай. Түүний дотор давсгүй хоол идэх нь эрүүл мэндэд тустай, жин хасдаг гэсэн ташаа ойлголт бий болсон байна.Хэт туйлширсан, нэг талыг барьсан, хүмүүсийн оюун ухааныг төөрөгдүүлсэн иймэрхүү тодорхойлолтуудын зарим нь ямар ч үндэслэлгүй, буруу болох нь өнөө үед шинжлэх ухааны судалгаагаа шинжилгээгээр батлагдсаар байна.
Тэдгээрийн нэг нь давс. Давс хүний биемахбодид зайлшгүй шаардлагатай төдийгүй шингэний тэнцвэртэй байдлыг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг дээр дурдсан билээ. Өөрөөр хэлбэл салс, шээс, цус, нулимс, хөлс зэрэг бие махбодийн бараг бүх шингэнд давс шаардагддаг бөгөөд давсгүйгээр эсүүд ажиллаж чаддаггүй .
Хэрвээ давс болон ус байхгүй бол эсүүд шаардлагатай тэжээлээ хүлээн авч чадахгүйгээс гадна усгүйгээр мөхөх аюулд ордог. Тэр байтугай бие махбод давсны архаг дутмагшилд орсноор үхэх аюулд хүрдэг аж. Насанд хүрсэн хүн хоногт 5г граммаас бага буюу 1 цайны халбага хүрэхгүй давс хэрэглэхэд л бие махбодод хангалттай гэсэн Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын зөвлөмж бий.
Хүнсэнд зориулан бэлтгэсэн давс нь нянгийн үржил эсэргүүцэх чадвартай байдаг тул 10-15 хувийн давсны агууламж бүхий зүйл нянгийн үржлийг зогсоодог. Тиймдээ ч лаазалсан бүтээгдэхүүнд давсыг заавал ашигладаг байна.
Бидний хоногт хэрэглэж буй давсны 3/4 орчим нь “далд” буюу хүнсний бүтээгдэхүүнд агуулагдсан давс, 1/4 нь “ил” буюу хоол хүнс бэлтгэхдээ нэмж хийдэг давс байдаг. Хоногт идсэн нийт давсны 75 хувь нь талх, хиам, төрөл бүрийн соус зэрэг өдөр тутам иддэг хүнсний бүтээгдхүүнд агуулагдсан байдаг учраас та хоолондоо давс нэмдэггүй ч гэсэн давс хэтрүүлэн хэрэглэх нь тун амархан болжээ.
Тийм болохоор бид идэж байгаа зүйлсээ тань мэдэх, судлах шаардлагатай. Юуны түрүүнд давс орлуулж болох Лимон, Цагаан гаа, Сонгино, Сармис, Яншуй, Чинжүү, Базила зэрэг хүнсний бүтээгдэхүүнүүдийг хоолондоо тогтмол хэрэглэж хэвших хэрэгтэй. Эдгээр бүтээгдэхүүнүүд хоолны давсыг орлуулах хүнсний бүтээгдэхүүн болж өгдөг.
Яагаад гэвэл манай монголчууд мах чанаж идэхдээ давс их хэрэглэж амталж иддэг. Үүнийхээ оронд чанасан махаа бага зэргийг лимоны шүүсээр амтлавал исгэлэн амт орж давс хэрэглэх шаардлагагүй болдог. Үүнээс гадна бусад хоолны давс орлуулах бүтээгдэхүүнүүд мөн адил үйлчилгээтэй байдаг. Давс орлуулах хүнсний бүтээгдэхүүн хэрэглэх нь давсны хэрэглээг бууруулах чухал ач холбогдолтой Давсыг зөв зохистой хэрэглэх хамгийн энгийн арга нь давс бага орсон бүтээгдэхүүн сонгох хэрэгтэй.
Үүний дараа сонгосон хүнсний бүтээгдэхүүн дээр байгаа давсны харьцаа, хэмжээг сайтар шалгаж, харж авах ёстой. Дараагийн нэг анхаарах ёстой зүйл нь цайгаа давсгүй ууж сурах хэрэгтэй. Эхний удаадаа шууд давсгүй ууж хэрэглэнэ гэдэг хэцүү.
Тиймээс маш бага хэмжээгээр давсны хэрэглээгээ багасгаж явсаар байгаар сүүлдээ давсгүй хэрэглэж сураарай. Давсгүй цай, давс багатай хоол хэрэглэж сурахад хоёр сарын хугацаа ордог. Энэ хугацаа бол та амьдралдаа, хайртай хүмүүсийнхөө төлөө хийж буй гайхамшигт, эрүүл аялал байх болно.
Давс амтлагчинд маш ихээр агуулагдаж байдгийг санаж хоолондоо амтлагч битгий хийгээрэй. Багахан хичээхэд л танай гэр бүл эрүүлжих болно.
