Донтолт гэж юу вэ?
Донтолт нь тухайн хүний сэтгэцийн онцлог, нийгмийн бусад хүчин зүйлс, донтуулах хэлбэрээс хамааран нас, хүйс, боловсрол харгалзахгүйгээр хараат байдалд хүргэдэг нэг төрлийн аймшигт өвчин юм.
Донтолт нь тухайн хүний сэтгэцийн онцлог, нийгмийн бусад хүчин зүйлс, донтуулах хэлбэрээс хамааран нас, хүйс, боловсрол харгалзахгүйгээр хараат байдалд хүргэдэг нэг төрлийн аймшигт өвчин юм.
Донтолтын үед бие махбодид дараах шинж тэмдгүүд илэрдэг.
- Булчин татваганах эмгэг - Зан төрхийн эмгэгтэй болох - Нойрондоо муудах - Мэдрэлийн ядаргаанд орох - Гар чичирч салганах гэх мэт
- Булчин татваганах эмгэг - Зан төрхийн эмгэгтэй болох - Нойрондоо муудах - Мэдрэлийн ядаргаанд орох - Гар чичирч салганах гэх мэт
Донтолт нь:
1. Эхний шатандаа тухайн зүйлийг хийх явцдаа үүсч байгаа сэтгэл хөдлөл мэдрэмж 2. Донтолтын хэмнэл үүсэх үед сэтгэл зүйн таагүй байдал нь донтолтын давтамжтай хэмнэлийг нэмэгдүүлдэг 3. Донтолт төлөвших үед хүний сэтгэл зүйн байдал маш их нөлөөтэй 4. Донтох эмгэгт автах үед аажим аажмаар бусдаас өөрийгөө тусгаарладаг 5. Донтох эмгэгийн үед бие сэтгэлийг бүхэлд нь нөлөөндөө оруулдаг гэж үздэг. Үүнээс дэлгэцийн донтолтын талаар илүү дэлгэрэнгүй хүргэе.
1. Эхний шатандаа тухайн зүйлийг хийх явцдаа үүсч байгаа сэтгэл хөдлөл мэдрэмж 2. Донтолтын хэмнэл үүсэх үед сэтгэл зүйн таагүй байдал нь донтолтын давтамжтай хэмнэлийг нэмэгдүүлдэг 3. Донтолт төлөвших үед хүний сэтгэл зүйн байдал маш их нөлөөтэй 4. Донтох эмгэгт автах үед аажим аажмаар бусдаас өөрийгөө тусгаарладаг 5. Донтох эмгэгийн үед бие сэтгэлийг бүхэлд нь нөлөөндөө оруулдаг гэж үздэг. Үүнээс дэлгэцийн донтолтын талаар илүү дэлгэрэнгүй хүргэе.
Дэлгэцийн донтолт гэж юуг хэлэх вэ:
Дэлгэцийн донтолт нь дэлхий нийтийг хамарсан нэгэн шинэ төрлийн өвчин юм. Энэ нь гар утас, комьпютер, зурагт гэх мэт техник хэрэгслийг байнга үзэх хүсэлтэй болсноор өөрийгөө хянах чадвараа алдсан хүмүүсийг хэлнэ. Та өдөрт 4-5 цаг болон түүнээс их хугацаагаар дэлгэцийг үзэж байгаа бол дэлгэцэнд донтох эрсдэлд орж байна гэсэн үг.
Дэлгэцийн донтолт нь дэлхий нийтийг хамарсан нэгэн шинэ төрлийн өвчин юм. Энэ нь гар утас, комьпютер, зурагт гэх мэт техник хэрэгслийг байнга үзэх хүсэлтэй болсноор өөрийгөө хянах чадвараа алдсан хүмүүсийг хэлнэ. Та өдөрт 4-5 цаг болон түүнээс их хугацаагаар дэлгэцийг үзэж байгаа бол дэлгэцэнд донтох эрсдэлд орж байна гэсэн үг.
Дэлгэцийн хамааралтай болох шалтгаан:
Сошиал ертөнцөд хүүхдүүд чөлөөт цагаа найзуудтайгаа онлайнаар чатлах, youtube- ээр бичлэг үзэх, интернет тоглоом тоглох гэх мэт маш олон зүйлийг хийхэд цагаа зарцуулдаг бол энэ нь яваандаа зан аашийн эмгэг болон өөрчлөгдөх төдийгүй оюун санаа, эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг болох нь тогтоогдсон.
Сошиал ертөнцөд хүүхдүүд чөлөөт цагаа найзуудтайгаа онлайнаар чатлах, youtube- ээр бичлэг үзэх, интернет тоглоом тоглох гэх мэт маш олон зүйлийг хийхэд цагаа зарцуулдаг бол энэ нь яваандаа зан аашийн эмгэг болон өөрчлөгдөх төдийгүй оюун санаа, эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг болох нь тогтоогдсон.
Өсвөр насныхан яагаад аз жаргалгүй, депресстэй болон гунигласан мэдрэмжийг мэдрэх болсон бэ?
- Сүүлийн үеийн судалгаагаар зан аашийн эмгэг болон стресс, депрессээр өвчилж байгаа хүмүүсийн тоо хурдацтай нэмэгдэж байгаа нь тогтоогдсон. Зан аашийн эмгэг, сэтгэл хямралын давамгайлалт улмаар амиа хорлоход хүргэдэг бөгөөд энэ үзүүлэлт 52 хувиар өсчээ. Үүнд голчлон 12-17 насны охид, хөвгүүд өртөж байна. Мөн 18-25 насны залуу үеийнхний дунд дээрх үзүүлэлт 63 хувиар нэмэгдсэн тоон судалгаа гарчээ. Энэ судалгаагаар хүүхэд, залуучууд дэлгэцийн донтолтонд ихээр өртөж байгаа нь харагдаж байна. Үүнд хэн, юу буруутайг Сан Диего их сургуулийн судалгааны багийн мэргэжилтнүүд судалжээ. Уг судалгааны дүгнэлтэд: 1. Цахилгаан харилцаа холбооны өсөлт дэвшил 2 .Унтах хугацааны бууралт хэмээсэн байна.
- Сүүлийн үеийн судалгаагаар зан аашийн эмгэг болон стресс, депрессээр өвчилж байгаа хүмүүсийн тоо хурдацтай нэмэгдэж байгаа нь тогтоогдсон. Зан аашийн эмгэг, сэтгэл хямралын давамгайлалт улмаар амиа хорлоход хүргэдэг бөгөөд энэ үзүүлэлт 52 хувиар өсчээ. Үүнд голчлон 12-17 насны охид, хөвгүүд өртөж байна. Мөн 18-25 насны залуу үеийнхний дунд дээрх үзүүлэлт 63 хувиар нэмэгдсэн тоон судалгаа гарчээ. Энэ судалгаагаар хүүхэд, залуучууд дэлгэцийн донтолтонд ихээр өртөж байгаа нь харагдаж байна. Үүнд хэн, юу буруутайг Сан Диего их сургуулийн судалгааны багийн мэргэжилтнүүд судалжээ. Уг судалгааны дүгнэлтэд: 1. Цахилгаан харилцаа холбооны өсөлт дэвшил 2 .Унтах хугацааны бууралт хэмээсэн байна.
Дэлгэцийн донтолт бидний үр хүүхдүүдэд хэрхэн нөлөө үзүүлдэг вэ?
Бага насны хүүхэд дэлгэцийн хамааралтай болж байгаа шалтгаанууд: 1. Гэр бүлийн нөхцөл /эцэг эх завгүй байдаг, үл хайхрах байдал/ 2. Сургуулийн орчин /технологийн тусламжтай суралцах хэрэгцээт мэдээллээ интернетээс авдаг/ 3. Үе тэнгийнхний дарамт шахалт /найз нөхдөө буруу зүйлд уруу татдаг, дарамталдаг/
Бага насны хүүхэд дэлгэцийн хамааралтай болж байгаа шалтгаанууд: 1. Гэр бүлийн нөхцөл /эцэг эх завгүй байдаг, үл хайхрах байдал/ 2. Сургуулийн орчин /технологийн тусламжтай суралцах хэрэгцээт мэдээллээ интернетээс авдаг/ 3. Үе тэнгийнхний дарамт шахалт /найз нөхдөө буруу зүйлд уруу татдаг, дарамталдаг/
Дэлгэцийн донтолтоос монголчууд бид хэрхэн хамгаалах вэ?
2010-2015 оны хооронд СЭМТ-ийн донтолтын тасагт 187 хүүхэд хэвтэж эмчлүүлсний 96,8 хувь нь 11-17 насны эрэгтэй хүүхэд байсан ба энэ хугацаанд жилд 30-40 орчим хүүхэд хэвтэн эмчлүүлж байсан бол өнөөдөр зөвхөн 1 жилд 200 гаруй хүүхэд хэвтэн эмчлүүлж байна. Эндээс харахад донтолт нь аюулын хэмжээнд хүрлээ. Эцэг эхчүүд, багш бид Монголын ирээдүй болсон хүүхэд залуусыг энэхүү донтох өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхийн төлөө өөрийн хүч хөдөлмөр, цаг заваа зориулах цаг ирсэн болохыг мэдрэн, дэлгэцээс холдуулах дадалд хүүхэд бүрийг сургаж тэдний оюун санаа, бие махбодийг дэлгэц хэмээх хөнөөлт хэрэгслээс авран хамгаалцгаая.
2010-2015 оны хооронд СЭМТ-ийн донтолтын тасагт 187 хүүхэд хэвтэж эмчлүүлсний 96,8 хувь нь 11-17 насны эрэгтэй хүүхэд байсан ба энэ хугацаанд жилд 30-40 орчим хүүхэд хэвтэн эмчлүүлж байсан бол өнөөдөр зөвхөн 1 жилд 200 гаруй хүүхэд хэвтэн эмчлүүлж байна. Эндээс харахад донтолт нь аюулын хэмжээнд хүрлээ. Эцэг эхчүүд, багш бид Монголын ирээдүй болсон хүүхэд залуусыг энэхүү донтох өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхийн төлөө өөрийн хүч хөдөлмөр, цаг заваа зориулах цаг ирсэн болохыг мэдрэн, дэлгэцээс холдуулах дадалд хүүхэд бүрийг сургаж тэдний оюун санаа, бие махбодийг дэлгэц хэмээх хөнөөлт хэрэгслээс авран хамгаалцгаая.
Дэлгэц хүний эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлдөг вэ?
Дэлхий нийтийн эмч мэргэжилтнүүд хүүхдээ 12 нас хүрэхээс өмнө гар утас болон түүнтэй адил төстэй бусад төхөөрөмжөөс хол байлгахыг уриалж байна. - Гар утасны нөлөө нь 0-2 насны хүүхдийн тархины тогтмол хөгжилд сөргөөр нөлөөлдөг. - Хөдөлгөөнийг хязгаарлаж биеийн хөгжлийг удаашруулах талтай - Телевиз, компьютер нь хүүхдийг илүүдэл жинтэй болгодог. - Унтахаасаа өмнө телевиз, компьютер үздэг хүүхдүүд нойрны дутагдалд ордог. - Технологийн хэт их хэрэглээ нь хоолны дуршил, ааш авирт сөргөөр нөлөөлдөг. - Тоглоом, кинон дээр гардаг хүчирхийлэл нь хүүхдийг ууртай уцаартай болгож сэтгэл зүйн хувьд эмгэгтэй болгодог - Хэт их бичлэг, тоглоом, хүүхэлдэй үзэх нь хүүхдийн ой санамж, төвлөрөх чадварыг бууруулдаг. - Электрон төхөөрөмжөөс ялгарч буй цацрагт тогтмол хорддог. - Технологийн тусламжтай хүмүүжсэн, суралцсан хүүхдүүдийн мэдлэг тогтворгүй байдаг байна.
Дэлхий нийтийн эмч мэргэжилтнүүд хүүхдээ 12 нас хүрэхээс өмнө гар утас болон түүнтэй адил төстэй бусад төхөөрөмжөөс хол байлгахыг уриалж байна. - Гар утасны нөлөө нь 0-2 насны хүүхдийн тархины тогтмол хөгжилд сөргөөр нөлөөлдөг. - Хөдөлгөөнийг хязгаарлаж биеийн хөгжлийг удаашруулах талтай - Телевиз, компьютер нь хүүхдийг илүүдэл жинтэй болгодог. - Унтахаасаа өмнө телевиз, компьютер үздэг хүүхдүүд нойрны дутагдалд ордог. - Технологийн хэт их хэрэглээ нь хоолны дуршил, ааш авирт сөргөөр нөлөөлдөг. - Тоглоом, кинон дээр гардаг хүчирхийлэл нь хүүхдийг ууртай уцаартай болгож сэтгэл зүйн хувьд эмгэгтэй болгодог - Хэт их бичлэг, тоглоом, хүүхэлдэй үзэх нь хүүхдийн ой санамж, төвлөрөх чадварыг бууруулдаг. - Электрон төхөөрөмжөөс ялгарч буй цацрагт тогтмол хорддог. - Технологийн тусламжтай хүмүүжсэн, суралцсан хүүхдүүдийн мэдлэг тогтворгүй байдаг байна.
Бага насны хүүхдээ дэлгэцээс холдуулах 14 арга
1. Хүүхдийнхээ интернет ашиглах идэвхтэй байдлыг хянах, хязгаарлалт хийх 2. Өөрсдөө биеэр үлгэр дуурайлал үзүүлэх 3. Эцэг эх, хүүхэд амьд харьцааг бий болгох 4. Интернетээс авч байгаа хэрэгцээг нь өөр зүйлд шилжүүлэх 5. Хүүхэддээ өдөр бүр тодорхой цагийг зарцуулах 6. Сэтгэл санааны үл хайхралд автуулахгүй байх 7. Хүүхдийнхээ сонирхол, хэрэгцээг судлан хэрэгцээт зүйлсээр хангаж өгөх 8. Тогтмол цагт унтуулж сургах 9. Аливаа нэг зүйлийг барьцаалсан шаардлага тавихгүй байх 10. Хүүхдийг цагийн хуваарьтай зурагт үзүүлэх 11. Гар утас болон тоглоомоор 1 удаад 30 минутаас илүүгүй өдөрт 2 цагаас ихгүй үзэх, тоглох 12. Гэр бүлийн дүрэм, цагийн хуваарь зохиож хүүхэдтэйгээ хамтран биелүүлдэг байх 13. Унтлагын өрөөндөө зурагт болон комьпютер тавихгүй байх 14. Үлгэр жишээ эцэг эх байх Эдгээр аргуудыг доод тал нь 21 ба түүнээс дээш хоног хэрэглэж, хэрэгжүүлснээр таны хүүхэд, магадгүй та өөрөө ч байж болно. Дэлгэцийн хамаарлаас гарахад дээрх зөвлөгөө тус дөхөм болно гэж найдаж байна.
1. Хүүхдийнхээ интернет ашиглах идэвхтэй байдлыг хянах, хязгаарлалт хийх 2. Өөрсдөө биеэр үлгэр дуурайлал үзүүлэх 3. Эцэг эх, хүүхэд амьд харьцааг бий болгох 4. Интернетээс авч байгаа хэрэгцээг нь өөр зүйлд шилжүүлэх 5. Хүүхэддээ өдөр бүр тодорхой цагийг зарцуулах 6. Сэтгэл санааны үл хайхралд автуулахгүй байх 7. Хүүхдийнхээ сонирхол, хэрэгцээг судлан хэрэгцээт зүйлсээр хангаж өгөх 8. Тогтмол цагт унтуулж сургах 9. Аливаа нэг зүйлийг барьцаалсан шаардлага тавихгүй байх 10. Хүүхдийг цагийн хуваарьтай зурагт үзүүлэх 11. Гар утас болон тоглоомоор 1 удаад 30 минутаас илүүгүй өдөрт 2 цагаас ихгүй үзэх, тоглох 12. Гэр бүлийн дүрэм, цагийн хуваарь зохиож хүүхэдтэйгээ хамтран биелүүлдэг байх 13. Унтлагын өрөөндөө зурагт болон комьпютер тавихгүй байх 14. Үлгэр жишээ эцэг эх байх Эдгээр аргуудыг доод тал нь 21 ба түүнээс дээш хоног хэрэглэж, хэрэгжүүлснээр таны хүүхэд, магадгүй та өөрөө ч байж болно. Дэлгэцийн хамаарлаас гарахад дээрх зөвлөгөө тус дөхөм болно гэж найдаж байна.
