Т.Урансайхан: Хими эмчилгээ нь дархлааг түр хугацаанд сулруулдаг тул халдвар авахаас сэргийлэх хэрэгтэй

Хавдрын мэс заслын өмнөх болон дараах хими эмчилгээний талаар Улсын хоёрдугаар төв эмнэлгийн хавдрын химийн тасгийн их эмч, АУ-ны магистр Т.Урансайхантай ярилцлаа.

-Хими эмчилгээ хийлгэсний дараах эхний саруудад өвчтөн ямар хоол хүнснээс татгалзаж, юуг түлхүү хэрэглэх ёстой вэ?

-Хими эмчилгээ дууссаны дараа өвчтөний бие аажмаар сэргэх үйл явц эхэлдэг бөгөөд энэ үед зөв амьдралын хэв маяг маш чухал ач холбогдолтой. Эмчилгээний үр дүнг баталгаажуулж, цаашдын амьдралын чанарыг хадгалах, сайжруулах хамгийн гол хүчин зүйлсийн нэг нь хооллолт юм.

Юуны өмнө хоол хүнсээ тэнцвэртэй байдлаар сонгох хэрэгтэй. Бие махбодь сэргэхийн тулд уураг, нүүрс ус, эслэгээр баялаг хоол хүнсийг түлхүү хэрэглэх шаардлагатай. Уураг нь гэмтсэн эд эсийг нөхөн сэргээхэд чухал бол нүүрс ус нь өдөр тутмын энергийг хангаж өгнө. Эслэг нь хоол боловсруулах системийн үйл ажиллагааг дэмжиж, гэдэсний хэвийн үйл ажиллагааг хадгалах давуу талтай. Хими эмчилгээний дараа шингэний хэрэглээг нэмэгдүүлэх нь мөн маш чухал. Ус болон шингэн зүйл хангалттай ууснаар биеэс хорт бодис хурдан гадагшилж, бөөр болон бусад эрхтний ачаалал буурна.

Мөн нэг зүйлийг онцлон анхаарах хэрэгтэй. Хими эмчилгээний үед болон дараа нь цусны эсүүд, ялангуяа дархлаанд чухал үүрэгтэй цагаан эсүүдийн тоо буурах нь түгээмэл тохиолддог. Үүний улмаас дархлаа суларч, халдвар авах эрсдэл нэмэгддэг. Ийм нөхцөлд түүхий хүнс хэрэглэх нь хүнсний гаралтай халдвар авах өндөр магадлалтай тул аль болох болгоомжлох, зайлсхийх шаардлагатай. Харин жигнэсэн, чанасан зэрэг бүрэн боловсруулсан хоол хүнсийг хэрэглэснээр дархлааны тогтолцоог хамгаалж, биеийг аажмаар тэнхрүүлэхэд дэмжлэг болно. Ингэснээр хими эмчилгээний дараах зөв хооллолт нь зөвхөн биеийн тэнхээг сэргээхээс гадна өвчтөний цаашдын амьдралын чанарыг сайжруулдаг.

-Дархлааны тогтолцоо нь сулардаг тул өдөр тутмын амьдралдаа ямар дэглэмийг сахих шаардлагатай вэ?

-Хими эмчилгээ дууссаны дараа өвчтөн бие махбодь болон сэтгэлзүйн хувьд нэлээд хүнд байдалд ордог. Учир нь хими эмчилгээ нь олон сар үргэлжилдэг, биеийг ихээхэн зүдрээдэг урт хугацааны процесс байдаг. Иймээс эмчилгээ дууссаны дараах амьдралын хэв маяг нь эрүүл мэндээ сэргээж, амьдралын чанараа сайжруулахад маш чухал үүрэгтэй.

Юуны өмнө тэнцвэртэй хооллолтыг хэвшил болгох нь хамгийн гол алхам. Үүнтэй зэрэгцэн дасгал хөдөлгөөнийг тогтмол хийх хэрэгтэй. Өөрийн биеийн онцлогт тохирсон хөнгөн болон дунд зэргийн хөдөлгөөнүүдийг сонгох нь зүйтэй. Жишээлбэл, өдөрт 20-30 минут алхах, хөнгөхөн шогших, сунгалтын дасгал хийх, эсвэл иогоор хичээллэх нь биеийн тэнхээ сэргээж, булчингийн масс болон уян хатан байдлыг хадгалахад эерэг нөлөө үзүүлнэ. Мөн дасгал хөдөлгөөн нь зөвхөн биеийн эрүүл мэнд төдийгүй сэтгэл санааг тайвшруулж, тогтвортой байхад чухал хувь нэмэртэй. Энэ үед архи, тамхи зэрэг хорт зуршлаас бүрмөсөн татгалзах шаардлагатай. Учир нь эдгээр нь зөвхөн биеийн дархлааг сулруулах төдийгүй дахилт гарах эрсдлийг нэмэгдүүлдэг. Харин өдөр тутмын амьдралдаа аажмаар ажилдаа орж, нийгмийн харилцаандаа эргэн нэгдэх нь сэтгэлзүйн хувьд эерэг өөрчлөлт авчирч, амьдралын чанарыг дээшлүүлдэг.

Хавдрын дараах эхний хоёр жил нь дахилт гарах хамгийн өндөр эрсдэлтэй үе тул тогтмол үзлэг, шинжилгээнд хамрагдах нь чухал юм

Хими эмчилгээ дууссан ч эмнэлгийн хяналт байнга үргэлжилнэ. Ихэвчлэн гурван сар тутамд эмчлэгч эмчдээ үзүүлж, лабораторийн болон дүрс оношилгооны шинжилгээ хийлгэдэг. Ингэснээр эрт үед сэргийлэх, дахилтыг илрүүлэх боломж нэмэгддэг.

-Эмчийн хяналтад байх хугацаа хэр удаан үргэлжилдэг вэ?

-Хавдрын дараах хяналтын хугацаа нийт таван жил үргэлжилдэг нь эмчилгээний үр дүнг баталгаажуулах, дахилт болон үсэрхийлэл гарах эсэхийг хянахад чиглэдэг. Эхний хоёр жил хамгийн эрсдэлтэй үе тул энэ хугацаанд гурван сар тутам эмчлэгч эмчдээ үзүүлэх шаардлагатай. Харин гурав дахь жилээс хойш үзлэгийн давтамж зургаан сар болж, дөрөв дэх жилээс эхлэн жилдээ нэг удаа хяналт хийлгэнэ. Хэрэв таван жилийн турш дахилт болон үсэрхийлэл илрээгүй бол өвчтөн бүрэн эдгэрсэнд тооцогдож, тогтмол хяналтаас гардаг.

Хяналтын хугацаанд өвчтөн өөрийн биеийн байдалд анхааралтай хандах нь маш чухал. Ялангуяа дараах шинж тэмдгүүд илэрвэл гурван сарын үзлэгээ хүлээлгүйгээр яаралтай эмчлэгч эмчдээ хандах хэрэгтэй. Үүнд гэнэт буюу удаан үргэлжилсэн зовиур илрэх, элэг, бөөрний үйл ажиллагаанд өөрчлөлт мэдрэгдэх, цус алдах, халуурах зэрэг шинж тэмдгүүд орно. Ийм тохиолдолд шуурхай үзлэг хийлгэснээр дахилтыг эрт үед илрүүлэх, хүндрэлээс сэргийлэх боломжтой.

-Хими эмчилгээний дараах сэтгэлзүйн өөрчлөлт, ядаргаа, нойргүйдлийг хэрхэн даван туулах талаар зөвлөгөө өгнө үү?

-Хими эмчилгээ дууссаны дараа өвчтөн зөвхөн бие махбодийн төдийгүй сэтгэлзүйн хувьд ч маш их хүндрэлтэй байдалд ордог. Энэ нь хими эмчилгээний хугацаа ихэвчлэн 4–6 сар үргэлжилдэг бөгөөд зарим тохиолдолд түүнээс ч урт хугацаанд явагддагтай холбоотой. Удаан хугацаанд эмчилгээ хийлгэхдээ өвчтөн ажлаасаа чөлөө авч, өдөр тутмын нийгмийн харилцаанаас тодорхой хэмжээнд тусгаарлагдах шаардлага тулгардаг. Энэ нь ганцаардал, гуниг, сэтгэл гутрал, түгшүүр зэрэг сөрөг мэдрэмжийг бий болгох эрсдэлтэй. Иймээс өвчтөн зөвхөн биеийн бус, сэтгэлзүйн дэмжлэг ч зайлшгүй авах хэрэгтэй. Гэр бүл, найз нөхөд, ажлын хамт олон нь ойлгож дэмжих нь хамгийн эхний чухал хүчин зүйл. Өвчтөнтэй илэн далангүй ярилцах, хамтдаа цагийг өнгөрүүлэх, энгийн зүйлсийг хамт хийх нь тэдний сэтгэл санааг тогтвортой байлгахад тусална. Үүнээс гадна мэргэжлийн сэтгэлзүйчтэй уулзах, бүлгийн уулзалт, туршлага солилцох уулзалтад оролцох нь сэтгэлзүйн хувьд чухал дэмжлэг болдог.

-Хими эмчилгээний дараах гам барилт болон гам бариагүйгээс үүдэх сөрөг үр дагаврын талаар мэдээлэл өгнө үү?

-Хими эмчилгээний дараах амьдралын хэв маяг нь богино хугацааны болон урт хугацааны гэсэн хоёр чиглэлтэй байдаг. Хими эмчилгээний явц дууссаны дараах эхний үед цусны шинжилгээг тогтмол хийж, биеийн байдалд анхааралтай хяналт тавина. Энэ үед хамгийн чухал зүйл бол халдвараас сэргийлэх, гарч болзошгүй шинж тэмдгүүдийг хянах, тэнцвэртэй хооллох, шингэний хэрэглээг нэмэгдүүлэх зэрэг зөвлөмжүүд юм. Хими эмчилгээний гаж нөлөө бүр дээр эмч өвчтөнд тодорхой зааварчилгаа өгдөг бөгөөд эдгээрийг чанд мөрдөх нь биеийн тэнхээ сэргэхэд нөлөөлнө.

Хими эмчилгээний нөлөө зөвхөн шууд хугацаанд бус, хожим эрхтэн тогтолцоонд удаан хугацааны өөрчлөлт бий болгож болзошгүй. Жишээлбэл, элэг, бөөрний үйл ажиллагааны алдагдал, зүрх болон уушгины үйл ажиллагааны доройтол зэрэг хүндрэл гарч болно. Иймээс урт хугацааны хяналтад биохимийн болон цусны шинжилгээ, зүрхний цахилгаан бичлэг, зүрхний эхо, уушгины багтаамжийн шинжилгээ зэрэг үзлэгийг тогтмол хийлгэх шаардлагатай. Мөн хавдрын дахилтыг илрүүлэх зорилгоор лабораторийн болон дүрс оношилгооны шинжилгээг тогтмол хийдэг.

Хими эмчилгээний дараах эхний 7-10 хоногт өвчтөнд эм уух болон бусад эмчилгээний нарийвчилсан зөвлөгөөг эмч өгдөг. Төлөвлөсөн хугацаандаа цусны шинжилгээгээ хийлгэж, тогтмол эмчлэгч эмчдээ үзүүлэх нь эмчилгээний дараах нөхцөл байдлыг аюулгүй давах үндэс болдог. Жишээлбэл, хөхний хавдартай өвчтөнд таван жилийн турш тогтмол уух эмийг зааж өгдөг. Нөхөн үржихүйн насны эмэгтэйчүүдэд хими эмчилгээ хийлгэж байх хугацаанд жирэмслэхийг хориглодог бөгөөд жирэмслэлтээс хамгаалах аргыг заавал зөвлөдөг. Учир нь энэ үед жирэмслэх аваас ургийн гаж хөгжил, дутуу төрөлт зэрэг эрсдэл өндөр байдаг.

Эрэгтэй өвчтөнүүдийн хувьд хими эмчилгээ нь үр тогтоох чадварыг бууруулах нөлөө үзүүлдэг тул эмчилгээ эхлэхийн өмнө сперм хадгалуулах зөвлөмжийг өгдөг. Энэ нь цаашид хүүхэдтэй болохоор төлөвлөж буй гэр бүлд чухал ач холбогдолтой. Иймээс хими эмчилгээнд орохоос өмнө эмч нар тухайн өвчтөн болон түүний гэр бүлд эмчилгээний явцад болон дараа үүсэж болох эрсдэлийг дэлгэрэнгүй тайлбарлаж, зөвлөгөө өгснөөр тэднийг бие бялдар, сэтгэлзүйн хувьд бэлтгэх нь эмчилгээний салшгүй нэг хэсэг болдог.

-Хавдраас урьдчилан сэргийлэх, эрт үед илрүүлэх зорилгоор хүмүүс ямар үзлэгт хэр давтамжтай орж байхыг зөвлөдөг вэ?

-Хими болон бай эмчилгээ нь хавдрын эмчилгээний гол аргуудын нэг бөгөөд тухайн өвчтөний онош, өвчний үе шат, эмчилгээний зорилгоос хамааран гурван үндсэн хэлбэрээр хийгддэг.

Нэгдүгээрт, мэс заслын өмнөх хими эмчилгээ. Хавдрын хэмжээг багасгаж, улмаар мэс заслын хүрээг нарийсгах зорилготой. Ингэснээр мэс заслын үеийн эрсдэл буурч, хавдрыг илүү үр дүнтэйгээр авах боломж бүрддэг.

Хоёрдугаарт, мэс заслын дараах хими эмчилгээ. Хавдрыг бүрэн авсан ч бичил түвшний үлдэгдэл эсүүд болон нүдэнд үл харагдах үсэрхийлэл байх магадлалтай. Үүнийг таслан зогсоож, хавдрын дахилтаас урьдчилан сэргийлэх зорилготой.

Гуравдугаарт, мэс засал хийх боломжгүй тохиолдолд. Өвчтөнд хүчтэй зовиур илэрч, өдөр тутмын амьдралд нь саад болж байгаа үед хими эмчилгээ хийдэг. Энэ нь хавдрын хорт шинжийг бууруулж, өвчтөний зовиурыг намжаах, амьдралын чанарыг тодорхой хэмжээнд хадгалахад чиглэнэ.

Хавдраас урьдчилан сэргийлэх нь эмчилгээ хийхээс хавьгүй үр дүнтэй байдаг. Тиймээс 30-аас дээш насны хүмүүс тогтмол урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамрагдах нь маш чухал. Жилдээ нэг удаа бүтэн биеийн ерөнхий үзлэгт орох, хоёр жил тутамд дурангийн шинжилгээ хийлгэх нь хавдрын эрсдлийг эрт үед илрүүлэхэд тусална. Хавдрыг бага дээр нь оношилж эмчлэх боломж бүрдэх бөгөөд энэ нь бүрэн эдгэрэлтийн магадлалыг ихээхэн нэмэгдүүлдэг. Хавдар бол богино хугацаанд бус, олон жилийн туршид аажмаар үүсдэг өвчин. Тиймээс хүн бүр амьдралын хэв маягаа бага багаар зөв чиглэлд өөрчилж, эрүүл хооллолт, идэвхтэй хөдөлгөөн, хорт зуршлаас татгалзах зэрэг дадал хэвшлийг бий болгосноор хавдраас сэргийлэх бүрэн боломжтой.

-Ямар тохиолдолд хими эмчилгээ хийх шаардлагатай болдог вэ?

-Хими эмчилгээ хийх үндсэн заалт нь тухайн хавдар эд эсийн шинжилгээгээр батлагдсан байх явдал юм. Үүний дараа хавдрын төрөл, байрлал, шатлал зэргийг харгалзан үзэж хими эмчилгээнд хамруулах эсэхийг шийддэг. Зарим төрлийн хавдрын хувьд гуравдугаар шатнаас дээш үед хими эмчилгээг хийдэг бол өөр төрлийн хавдарт илүү эрт үеэс нь хэрэглэх шаардлага гардаг. Өвчний эрхтнээсээ шалтгаалан заалт нь өөр өөр байдаг тул заавал тодорхой нэг шатнаас эхэлдэг гэж хэлэх боломжгүй юм.

-Хими эмчилгээний курс хэдэн удаа давтагдахыг юунаас хамаарч тогтоодог вэ?

-Химийн тариа буюу бай эмчилгээ нь өвчтөний биед цусны замаар орж, хорт хавдрын эсийг хордуулж, эмчлэх үйлчилгээтэй эмчилгээний арга юм. Гэвч хүн бүрийн бие организм хими эмчилгээг өөр өөрөөр хүлээж авдаг учир үр дүн нь харилцан адилгүй байдаг. Хими эмчилгээний курс буюу давтамжийг тухайн өвчтөний дүрс оношилгооны шинжилгээнд үндэслэн шийддэг. Жишээлбэл, зарим өвчтөнд 4 курс, заримд 6 курс, заримд нь 9–12 курс хийгдэж болдог.

Эмчийн зүгээс өвчтөн болон түүний гэр бүлд эмчилгээ хэрхэн явагдах, ямар үр дүнд хүрэх, бие махбодид ямар өөрчлөлт гарах талаар дэлгэрэнгүй танилцуулдаг. Мөн сэтгэл санааг бэлдэх, эмчилгээний үр дүнгийн талаар тайлбар өгч, өвчтөн өөрөө зөвшөөрсөн тохиолдолд л хими эмчилгээг эхлүүлдэг. Ингэснээр өвчтөн болон гэр бүл нь эмчилгээний явцад илүү бэлэн, итгэлтэй байж, хүндрэлийг багасгах боломжтой болдог.

-Хими эмчилгээнд орохоос өмнө болон эмчилгээний явцад халдвараас сэргийлэхэд ямар арга хэмжээг авч, өвчтөн болон ар гэр нь юуг анхаарах хэрэгтэй вэ?

-Хими эмчилгээнд орохоор бэлдэж байгаа болон эмчилгээ хийлгэж байгаа өвчтөнүүд халдвараас хамгаалах арга хэмжээг онцгой сайн сахих шаардлагатай байдаг. Учир нь хими эмчилгээ нь дархлааг түр хугацаанд сулруулдаг тул халдвар авбал хурдан хүндрэх эрсдэл өндөртэй.

Тухайлбал, хувийн ариун цэврийг сайтар сахих нь чухал бөгөөд гараа тогтмол угаах, амны хөндий болон арьсны халдвар үүсгэх голомтыг эмчлэх, цэвэрхэн байлгах хэрэгтэй. Олон нийтийн газраар явахгүй байх, хүн ихтэй газраар бол маск зүүх нь халдвар авах эрсдлийг бууруулна. Мөн ар гэрийнхэн ч маск зүүх, гараа угаах зэрэг хувийн ариун цэврийг чанд сахиж, халдвараас хамгаалах хэрэгтэй. Амны хөндий, арьсны халдварын голомтыг эмчлэсний дараа хими эмчилгээ хийх нь зүйтэй. Хатиг, буглаа зэрэг халдвар үүсгэх голомт байвал эдгэрсний дараа эмчилгээ эхэлдэг. Мөн улирлын томуу, ханиад зэрэг халдварт өвчнөөс сэргийлэх вакцинжуулалтад хамрагдах хэрэгтэй. Эдгээр бэлтгэлээ сайн хангаж, халдвараас хамгаалах арга хэмжээг мөрдсөн тохиолдолд хими эмчилгээний процессууд илүү амжилттай, аюулгүй явагддаг. Хими эмчилгээ дууссаны дараа цаг хугацаандаа эмчид үзүүлж, гам барилтыг сахих нь биеийн сэргэлтэд чухал ач холбогдолтой юм.

-Ярилцсанд баярлалаа.

https://itoim.mn/a/2025/09/18/healthy-mongolia/xhq?71f52bb623f2de5e70501889003fae8c

Share on Facebook Share on Twitter